Wprowadzenie eIDAS w Polsce miało miejsce 5 lat temu – odpowiednie rozporządzenie weszło w życie dokładnie 1 lipca 2016 roku. Od tego czasu rynek usług zaufania zdecydowanie się rozrósł, a jego kluczowa usługa, czyli podpis elektroniczny stanowi istotny element cyfryzacji gospodarki, wskazuje Paweł Wojtaszyk, Specjalista ds. analiz rynku, Asseco Data Systems
Komisja Europejska przeprowadziła badania wśród państw członkowskich UE, z których wynika, że obecnie e-podpis jest najczęściej używany w sektorze publicznym oraz bankowości.
eIDAS stworzył odpowiednie ramy prawne
Rozporządzenie (UE) nr 910/2014 w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym (znane jako rozporządzenie eIDAS) jest jednym z powodów, dla których Unia Europejska jest liderem w zakresie wykorzystania tych usług w procesach cyfrowych, które odbywają się pomiędzy państwami członkowskimi.
Rozporządzenie to tworzy wewnętrzny, europejski rynek usług zaufania składający się z: podpisów elektronicznych, pieczęci elektronicznych, znacznika czasu, rejestrowanego doręczenia elektronicznego i uwierzytelniania witryn internetowych, zapewniając, że będą one działać ponad granicami i mieć taki sam status jak ich tradycyjne odpowiedniki na papierze. Ma także na celu zwiększenie zaufania do transakcji elektronicznych między przedsiębiorstwami, obywatelami i organami publicznymi poprzez zapewnienie wspólnych ram prawnych do transgranicznego uznawania elektronicznego identyfikatora.
Wprowadzenie przepisów eIDAS miało także doprowadzić do sytuacji, w której kraje UE będą wzajemnie uznawały środki identyfikacji elektronicznej, po to, aby obywatel posiadający np. podpis elektroniczny mógł się nim posługiwać, korzystając z e-usług administracji w dowolnym kraju Unii Europejskiej.
Kto korzysta z podpisu?
Komisja Europejska uważnie monitoruje wdrażanie rozporządzenia eIDAS poprzez regularny dialog z państwami członkowskimi. Pod koniec marca 2021 r. opublikowała najważniejsze wyniki uzyskane z ankiet wypełnionych przez przedstawicieli krajów uczestniczących (27 państw członkowskich UE oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia). Badanie dotyczyło okresu 2019 r. w wyniku, którego uzyskano następujące informacje:
– 77% wszystkich krajów w pełni wdrożyło eIDAS do swojego prawa krajowego;
– 33% wszystkich krajów zezwoliło na stosowanie podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych w swoim krajowym portalu kompleksowej obsługi e-administracji;
– główni dostawcy certyfikatów do podpisywania są rozmieszczeni prawie równomiernie między sektorem publicznym (47%) i prywatnym (53%).
Obszary, w których najczęściej wykorzystywany jest podpis elektroniczny to sektor publiczny i instytucje rządowe (31%) oraz bankowość (24%), natomiast niższy poziom został odnotowany w innych sektorach, takich jak energetyka (4%) oraz wśród notariuszy/branży prawnej (6%).
Dane te pokazują pozytywne trendy w korzystaniu z usług zaufania na rynku wewnętrznym. I chociaż wciąż jest wiele do zrobienia, aby usługi zaufania przeniknęły do wszystkich sektorów i gałęzi gospodarki, wiele europejskich administracji, przedsiębiorstw oraz obywateli korzysta z zaufanych procesów cyfrowych, również transgranicznych.
Źródło: Dane Komisji Europejskiej na podstawie: Aktualna sytuacja w zakresie podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych w UE. Krajowe informacje na temat podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych. Informacje uzyskane z Arkuszy Krajowych Podpisów elektronicznych 2019
Spośród wszystkich krajów uczestniczących w badaniu 26 dostarczyło informacji na temat technologii wykorzystywanej do tworzenia podpisów elektronicznych, przy czym najpopularniejsze były karty elektroniczne (39%), a następnie zdalne podpisywanie (22%) i tokeny USB (19%). Alternatywy stanowiły rozwiązania oparte na karcie SIM (7%), tokeny (7%) oraz inne technologie (6%).
Zapotrzebowanie na podpisy cyfrowe w chmurze do bezproblemowych i bezpiecznych transakcji będzie napędzać rynek podpisów cyfrowych w regionie, przyczyni się do tego mobilność oraz wykorzystanie smartfonu jak podstawowego narzędzia w komunikacji. Również upodobania użytkowników powodują, że klasyczne fizyczne nośniki przestają być popularne na korzyść aplikacji i rozwiązań chmurowych.
Źródło: Dane Komisji Europejskiej na podstawie: Aktualna sytuacja w zakresie podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych w UE. Krajowe informacje na temat podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych. Informacje uzyskane z Arkuszy Krajowych Podpisów elektronicznych 2019
Oprócz obszarów wykorzystywania podpisu elektronicznego, zebrano także dane dotyczące działań oraz sposobów dotarcia z informacjami o podpisie elektronicznym. Najczęściej wykorzystywanym kanałem są oficjalne strony internetowe rządowe lub dostawców usług zaufania (64%). Niestety pozostałe kanały informowania opinii publicznej takie jak: kampanie publiczne (12%), czaty/e-maile/SMSy (9%) oraz informowanie w ramach aktualności czy reklam (15%) nie są zbyt popularne.
Różnice rynkowe
Rynek podpisów cyfrowych w Europie, w przeciwieństwie do rynku w Stanach Zjednoczonych, jest dynamiczny i podzielony, istnieje wiele niszowych i uznanych dostawców, którzy koncentrują się wyłącznie na rynku podpisów cyfrowych. W Unii Europejskiej jest obecnie 201 aktywnych dostawców usług zaufania, z tego najwięcej w Hiszpanii (36), Francji (24) oraz we Włoszech (22), są także takie kraje w Europie gdzie nie ma ich w ogóle – Wlk. Brytania czy Dania lub jest tylko jeden – Finlandia, Łotwa, Islandia, Szwajcaria, Cypr.
Europejski rynek dostawców kwalifikowanych usług zaufania w ciągu ostatnich miesięcy znacznie urósł, poszerzenie rynku wynika przede wszystkim z dostępności oraz umocnienia się narzędzi identyfikacji elektronicznej (np. wideoweryfikacji), które wspierają procesy rejestracji oraz identyfikacji podmiotów do nowych usług zaufania w skali międzynarodowej.
Podpis elektroniczny w krajach europejskich będzie napędzany wysokim popytem na zaawansowane rozwiązania zabezpieczające i udoskonalanie obsługi klienta, niezależnie od warunków ekonomicznych. Bezpieczeństwo w zakresie stale rosnącego handlu elektronicznego i płatności mobilnych zachęci organizacje do integracji rozwiązań i usług związanych z podpisem elektronicznym, które będą napędzać europejski rynek e-podpisu.
Wyzwania – zdalne potwierdzanie tożsamości
Europejski rynek podpisu elektronicznego osiągnął poziom dojrzałości w zakresie usług
kwalifikowanych. Po nasyceniu potencjału sprzedaży wynikającego z regulacji, nacisk przenosi się na wykorzystanie biznesowe, w szerszym kontekście cyfrowej transformacji, szczególnie w aktualnej sytuacji pandemicznej. Elektroniczne przetwarzanie dokumentów poprawiło wydajność operacyjną, zmniejszyło koszty operacyjne i przyspieszyło procesy decyzyjne.
Wyzwaniem w kolejnych latach będzie pełna akceptacja i zastosowanie zdalnego potwierdzania tożsamości w każdym z krajów europejskich, do tej pory nie jest to standardem i w niektórych krajach do uzyskania kwalifikowanego podpisu elektronicznego konieczna jest fizyczna obecność podczas osobistego spotkania z przedstawicielem dostawcy podpisu.
Aby nadążyć za technologią i zaakceptować procesy związane z dokumentami elektronicznymi, rządy i przedsiębiorstwa powinny organizować programy uświadamiające o podpisie elektronicznym, a także zaangażować się w kampanie mające na celu rozpowszechnienie świadomości w zakresie prawnej akceptacji i korzyści płynących z podpisu elektronicznego w porównaniu z podpisem klasycznym. Eksperci IDC szacują, że 65% światowego PKB zostanie zdigitalizowane do 2022 r., a rozwiązania oparte na podpisie elektronicznym zautomatyzują procesy biznesowe w celu przeprowadzenia tej cyfrowej transformacji.
Jednocześnie użytkownicy oczekują, że procesy te będą łatwe w użyciu, zapewnią elastyczną dostępność z wysokim poziomem bezpieczeństwa oraz będą zgodne z przepisami prawa. Podpis elektroniczny zapewnia bezpieczeństwo i zwiększa zaufanie do procesu biznesowego, odgrywając tym samym kluczową rolę w transakcyjnych procesach biznesowych.
